Για δεκαετίες, η τουριστική ταυτότητα της Ελλάδας εδράστηκε στο κλασικό δίπτυχο «ήλιος και θάλασσα». Η γεωγραφική της θέση, το ήπιο μεσογειακό κλίμα, η πληθώρα παραθαλάσσιων προορισμών και η πολιτισμική της κληρονομιά προσέφεραν ένα ιδιαίτερα ελκυστικό και ανθεκτικό μοντέλο θερινού τουρισμού. Ωστόσο, το τοπίο έχει πλέον μεταβληθεί ριζικά. Η κλιματική κρίση, η άνοδος του διεθνούς ανταγωνισμού, η ακρίβεια και οι διαφοροποιημένες προσδοκίες των σύγχρονων ταξιδιωτών έχουν καταστήσει φανερό ότι το παραδοσιακό μοντέλο δεν αρκεί για να διατηρήσει η χώρα την ανταγωνιστικότητά της στο διεθνές τουριστικό περιβάλλον.

Η ομάδα της MTC GROUP υπό τον Νότη Μαρτάκη και με τη συμβολή της δημοσιογράφου Βάγιας Σεραφειμίδου παρουσιάζουν σήμερα τους λόγους για τους οποίους η Ελλάδα πρέπει να σταματήσει να προτάσσει τον ήλιο και τη θάλασσα ως κυρίαρχα στοιχεία του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Πολύ περισσότερο, που το συγκεκριμένο δίπτυχο αντιβαίνει στην προσπάθεια καταπολέμησης της εποχικότητας που αποτελεί τη βασική παθογένεια του ελληνικού τουρισμού , με επίπτωση ακόμα και στην ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών. Πως μπορούμε να μιλάμε για χειμερινό τουρισμό με προμετωπίδα τον ήλιο και τη θάλασσα? Και πως μπορούμε με το ίδιο δίπτυχο να απευθυνόμαστε στις αγορές – τροφοδότες του ελληνικού τουρισμού τη στιγμή που και οι ίδιες καίγονται από τον «δικό» τους ήλιο? Να λοιπόν, γιατί, όπως παρουσιάστηκε στην προηγούμενη έρευνα, η χώρα μας μπορεί και πρέπει να αναδείξει την ποιότητα και την ασφάλεια. Αρκεί, φυσικά, να πιστέψει έμπρακτα σε αυτά τα δύο στοιχεία.

Η Τουρκία και η Αίγυπτος, δύο γειτονικές και ιστορικά ανταγωνιστικές τουριστικά χώρες, προσφέρουν αντίστοιχα προϊόντα – ήλιο, θάλασσα, αρχαιότητες και all-inclusive διακοπές – σε αισθητά χαμηλότερες τιμές. Η Τουρκία επενδύει εντατικά σε ολοκληρωμένα τουριστικά πακέτα και σε ξενοδοχειακές υποδομές με υψηλή αναλογία κόστους-οφέλους, ενώ η Αίγυπτος αξιοποιεί το ισχυρό της πολιτισμικό κεφάλαιο για να προσελκύσει επισκέπτες σε πακέτα χαμηλού κόστους, με έμφαση στην αγορά της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Ευρώπης. Καθώς η Ελλάδα δεν μπορεί και δεν πρέπει να ανταγωνιστεί στη βάση των τιμών, καλείται να αναδείξει εκείνα τα χαρακτηριστικά που τη διαφοροποιούν ποιοτικά, προσφέροντας μια εμπειρία αυθεντική, ασφαλή και πολύπλευρη.

Η έννοια της ποιότητας στον ελληνικό τουρισμό δεν εξαντλείται στις υψηλές κατηγορίες καταλυμάτων ή στις τυπικές παροχές. Αντιθέτως, νοηματοδοτείται μέσα από τη συνολική εμπειρία που αποκομίζει ο επισκέπτης. Η φιλοξενία, η αυθεντικότητα της καθημερινής ζωής, η πολιτισμική ποικιλομορφία, η γαστρονομία, η ευρωπαϊκή σταθερότητα, η καθαριότητα, η αίσθηση ασφάλειας, η πολιτική σταθερότητα, το φυσικό τοπίο, η ποικιλία δραστηριοτήτων σε διαφορετικά γεωμορφολογικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα — όλα αυτά συνθέτουν την πραγματική υπεραξία της τουριστικής εμπειρίας στην Ελλάδα. Αυτή η ποιότητα δεν είναι μια αφηρημένη έννοια πολυτέλειας, αλλά η ουσία μιας βιώσιμης τουριστικής ταυτότητας που απευθύνεται σε απαιτητικούς επισκέπτες.

Επιπλέον, η Ελλάδα εξακολουθεί να διαθέτει ένα από τα πλέον ισχυρά πλεονεκτήματα στο τουριστικό πεδίο: την ασφάλεια. Τόσο σε επίπεδο εγκληματικότητας όσο και υγειονομικής υποδομής, η χώρα παραμένει εντός των υψηλότερων ευρωπαϊκών στάνταρ, γεγονός που ενισχύει το αίσθημα εμπιστοσύνης των ταξιδιωτών. Η ασφάλεια σε περιόδους διεθνούς αστάθειας, υγειονομικών κρίσεων και πολιτικών αναταραχών καθίσταται κομβικό κριτήριο επιλογής τουριστικού προορισμού. Η σταθερότητα αυτή ενισχύεται από τη συμμετοχή της Ελλάδας σε ευρωπαϊκούς θεσμούς και εγγυήσεις, καθιστώντας τη μια δυτική, δημοκρατική και πολιτισμικά συγγενή επιλογή για εκατομμύρια επισκέπτες.

Από την άλλη πλευρά, η επιδείνωση των κλιματικών συνθηκών επιφέρει πολυεπίπεδες επιπτώσεις στο τουριστικό προϊόν. Οι συχνοί και παρατεταμένοι καύσωνες, οι πυρκαγιές που καταστρέφουν δάση και τουριστικές υποδομές, η παράκτια διάβρωση και η μείωση των ημερών θερμικής άνεσης επηρεάζουν αρνητικά την ελκυστικότητα των προορισμών, αυξάνουν το κόστος λειτουργίας των ξενοδοχειακών μονάδων και περιορίζουν το αίσθημα ασφάλειας των επισκεπτών. Τα πρόσφατα παραδείγματα πυρκαγιών στην Εύβοια, στη Ρόδο και στην Ανατολική Αττική αναδεικνύουν τον αυξανόμενο κίνδυνο, τόσο για τους τουρίστες όσο και για τις τοπικές κοινότητες. Ο κλιματικός παράγοντας δεν είναι πλέον θεωρητικός: επηρεάζει άμεσα τη διάρκεια, την κατανομή και τη βιωσιμότητα της τουριστικής περιόδου.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα καλείται να επανασχεδιάσει το τουριστικό της μοντέλο όχι με όρους συρρίκνωσης, αλλά με όρους διαφοροποίησης και προσαρμοστικότητας. Η αποσυμφόρηση των τουριστικών ροών από κορεσμένες περιοχές προς λιγότερο γνωστούς αλλά πλούσιους σε δυναμική προορισμούς της ηπειρωτικής και ορεινής Ελλάδας, η επέκταση της τουριστικής περιόδου στους ανοιξιάτικους και φθινοπωρινούς μήνες, η ενίσχυση εναλλακτικών μορφών τουρισμού —όπως ο πολιτιστικός, ο περιπατητικός, ο αγροτουρισμός και ο τουρισμός ευεξίας— συνιστούν όχι μόνο έξυπνες στρατηγικές, αλλά και απαραίτητες συνθήκες για τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα του τομέα.

Η Ελλάδα έχει όλα τα εφόδια για να εξελιχθεί σε ένα πρότυπο ποιοτικού, ασφαλούς και βιώσιμου τουριστικού προορισμού. Όμως η επιτυχία αυτού του μετασχηματισμού εξαρτάται από τον βαθμό στον οποίο η πολιτεία, οι επιχειρήσεις και οι τοπικές κοινωνίες θα συνεργαστούν συνειδητά. Οι επενδύσεις σε πράσινες και ανθεκτικές υποδομές, η επιμόρφωση του ανθρώπινου δυναμικού, η ενίσχυση των τοπικών προϊόντων, η στρατηγική επικοινωνία του νέου ποιοτικού προφίλ της χώρας στο διεθνές κοινό, η ενσωμάτωση της βιωσιμότητας σε κάθε έκφανση του τουριστικού σχεδιασμού, δεν είναι προαιρετικές κινήσεις, αλλά αναγκαίες προϋποθέσεις επιβίωσης και προόδου.

Η MTC GROUP με 27 συναπτά έτη παρουσίας στην ελληνική τουριστική αγορά και ο ιδρυτής της Νότης Μαρτάκης με 40 και πλέον χρόνια εμπειρίας στον τομέα, θέλοντας να συνεισφέρουν στην αποτελεσματική μετάβαση στην επόμενη ημέρα, καταθέτουν τις προτάσεις τους:

• Αποδέσμευση των κωδικών τουριστικής προβολής από το γενικότερο προϋπολογισμό των ΟΤΑ, ώστε να δίνεται έγκαιρα η αναγκαία έγκριση από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις για να υλοποιούνται από την αρχή κάθε έτους οι δράσεις τουριστικής προβολής χωρίς καθυστερήσεις. Αν ληφθεί υπόψη ότι οι βασικές δράσεις προβολής (εκθέσεις, προωθητικές ενέργειες, workshops κλπ) γίνονται από τον Ιανουάριο έως το Μάϊο και, κατά κανόνα οι προϋπολογισμοί εγκρίνονται ( στην καλύτερη περίπτωση) το Μάρτιο, να χάνονται ευκαιρίες ανάδειξης των περιοχών.
• Επιμόρφωση με ταχύρρυθμα σεμινάρια και πιστοποίηση εκ μέρους δημοσίων φορέων (πχ ΔΥΠΑ) ή και ιδιωτικών συμβεβλημένων με το Δημόσιο σε όσους μη αποφοίτους τουριστικών σχολών πρόκειται να εργαστούν σε καταλύματα ή και (κυρίως) σε εστίαση στον τομέα του service ώστε να υπάρχει διασφάλιση του επιπέδου των προσφερόμενων υπηρεσιών. Τα σεμινάρια μπορεί να είναι ολιγοήμερα ή και ολιγόωρα, με πρόβλεψη για ποσόστωση ακόμα και για την απασχόληση αλλοδαπού προσωπικού, με υποχρέωση γνώσης της ελληνικής ή και αγγλικής γλώσσας.
• Κατάργηση της αδειοδότησης νέων all inclusive ξενοδοχείων σε περιοχές με δεδομένη τουριστική ανάπτυξη ώστε να διευκολυνθεί η ενίσχυση της τοπικής οικονομίας. Όποιες νέες άδειες αυτής της μορφής να δίνονται μόνο σε περιοχές ήπιας τουριστικής ανάπτυξης, εφόσον διαπιστωθεί ότι στερούνται παροχών εστίασης και αναψυχής.
• Πρόβλεψη σε όποια νέα άδεια ξενοδοχειακής μονάδας όλων των κατηγοριών για ευπρεπή καταλύματα προσωπικού, με αποδεδειγμένη χρήση τους για το σκοπό αυτό, ώστε να αποτραπεί το θέμα της απροθυμίας στελεχών να απασχοληθούν στον τομέα.
• Περιορισμός της αδειοδότησης ακινήτων βραχυχρόνιας μίσθωσης με βάση συντελεστή ο οποίος θα προκύπτει από τη φέρουσα ικανότητα ενός προορισμού, τη δυναμικότητα σε καταλύματα και τον υπολογισμό της αύξησης των διαθέσιμων κλινών με βάση τη ζήτηση. Αυτό σημαίνει ότι εάν με βάση το χωροταξικό και με γνώμονα τη διαφύλαξη της φυσιογνωμίας κάθε περιοχής, δεν υπάρχουν περιθώρια δημιουργίας νέων ξενοδοχειακών μονάδων και με διαπιστωμένη την αυξανόμενη ζήτηση για τον προορισμό να προστίθενται κλίνες βραχυχρόνιας μίσθωσης ώστε αυτές ούτε να περιορίζουν το θέμα της στέγασης για άλλα επαγγέλματα χρήσιμα για κάθε τόπο ούτε και να ανταγωνίζονται (αθέμιτα κάποιες φορές) τις νομίμως λειτουργούσες επιχειρήσεις φιλοξενίας.
• Υιοθέτηση πολιτικών δημιουργίας και διαχείρισης πολιτιστικών περιοχών που αποτελούν μία δημοφιλή, εναλλακτική λύση για την πολιτιστική και τουριστική ανάπτυξη των πόλεων. Στις περιπτώσεις των πολιτιστικών περιοχών εμπλέκονται φορείς και επιχειρήσεις από το δημόσιο, τον ιδιωτικό και τον εθελοντικό τομέα. H έννοια των πολιτιστικών περιοχών δεν είναι εντελώς καινούρια, αφού σε πολλές πόλεις εντοπίζονται πολιτιστικές περιοχές με μακρά ιστορία όπως το Σόχο του Λονδίνου, η Lower East Side της Νέας Υόρκης ή η Αριστερή Όχθη του Παρισιού. Στις περιπτώσεις πολιτιστικών περιοχών ιδιαίτερο ρόλο κατέχει ένα γεγονός – καταλύτης, το οποίο θα βοηθήσει στην προβολή και το branding της περιοχής, ένα ιδιαίτερο event το οποίο να χρησιμοποιεί την περιοχή σαν σκηνικό. Σκοπός του γεγονότος είναι να προσθέσει μια ιδιαίτερη ταυτότητα στη περιοχή, με την οποία να ταυτίζονται οι επιχειρήσεις και ο ντόπιος πληθυσμός. Η μεταμοντέρνα λογική επιβάλει τη θεατρική αυθεντικότητα (staged authenticity) η οποία οδηγεί στην κατασκευή μιας νέας πραγματικότητας, αποτελώντας μια νέα ανάγνωση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του αστικού τοπίου – η νέα αυτή πραγματικότητα μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί για την προβολή της περιοχής. H έννοια της θεατρικής αυθεντικότητας αναφέρεται στις περιπτώσεις που οι κάτοικοι που υποδέχονται τους τουρίστες θέτουν τον πολιτισμό τους, συμπεριλαμβάνοντας και τον εαυτό τους, στη διάθεση του τουριστικού προϊόντος με σκοπό να δημιουργήσουν ένα ελκυστικό πακέτο, μέρος του οποίου αποτελεί και το λεγόμενο gaming tourism.
• Αξιολόγηση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων από ανεξάρτητο Πιστοποιημένο Αξιολογητή ΜΠΕ. Πρόκειται για τη μόνη διασφάλιση της σωστής τήρησης των όρων και της φύλαξης της Προστατευόμενης περιοχής (Π.Π.), με αναφορά στην επιστημονική κοινότητα αλλά και την τοπική κοινωνία. Η άναρχη ανάπτυξη του Τουρισμού χωρίς χωροταξικό σχεδιασμό, χωρίς μελέτη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και χωρίς την εναρμόνιση ακόμα και με την πολιτισμική παράδοση κάθε τόπου ενέχουν τον κίνδυνο αλλοίωσης της φυσιογνωμίας του, πράγμα που, τελικά, βλάπτει την ελκυστικότητα και την ανταγωνιστικότητα του προϊόντος που θέλουμε να προσφέρουμε.
• Δημιουργία επενδυτικής ταυτότητας για κάθε τουριστικό προορισμό με συμμετοχή των ΟΤΑ. Παράλληλα, κατάργηση του Μητρώου Ελεγκτών Προόδου των Επενδύσεων λόγω των παρατηρούμενων καθυστερήσεων από τις μετακινήσεις των συγκεκριμένων ατόμων που έχουν επιφορτιστεί με τον έλεγχο και δυνατότητα πιστοποίησης της προόδου της επένδυσης από Ορκωτούς Λογιστές και Μηχανικούς με έξοδα του επενδυτή. Τέλος, συνεργασία με τις κατά τόπους Εφορίες Αρχαιοτήτων για τη σύμπτυξη του χρόνου αδειοδοτήσεων σε περιπτώσεις επενδύσεων που οριοθετούνται κοντά σε τόπους αρχαιολογικής σημασίας.
• Ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού με έμπρακτη αναγνώριση του δικαιώματος των Ελλήνων για διακοπές στον τόπο τους και συγκεκριμένα με φορολογικά ή και ασφαλιστικά κίνητρα μέσω απαλλαγών για κάθε διαπιστωμένη διαμονή σε ξενοδοχειακά καταλύματα. Στο πλαίσιο αυτό, πρόβλεψη στις ΣΣΕ ώστε πέρα από τις ημέρες αδείας που δικαιούται κάθε εργαζόμενος, να υπάρχει δεσμευτική συμφωνία εργοδοτών και εργαζομένων για τις ημερομηνίες λήψης των αδειών, ειδικά σε επιχειρήσεις με στελεχιακό δυναμικό που επιτρέπει την αναπλήρωση στις περιπτώσεις απουσίας ενός εργαζομένου (ίσως από ένα αριθμό υπαλλήλων και άνω). Με τον τρόπο αυτό δίνεται η δυνατότητα και στον Έλληνα, όπως και στους υπηκόους άλλων χωρών, να προγραμματίζει έγκαιρα τις διακοπές του και, συνεπώς, να επιτυγχάνει καλύτερες τιμές. Παράλληλα, αναβάθμιση του θεσμού «Τουρισμός για όλους» ώστε, όντως, να είναι για όλους, χωρίς οι πραγματικοί δικαιούχοι να διαπιστώνουν ότι τελικά δεν είναι δικαιούχοι επειδή.. δεν κληρώθηκαν.
• Ανταποδοτικά voucher κατά το πρότυπο γερμανικών τουριστικών πόλεων με χρήση του τέλους διανυκτέρευσης ως εκπτωτικού για εισιτήρια Μουσείων και Αρχαιολογικών χώρων ή για χρήση τοπικών συγκοινωνιών.
• Επιδότηση εργασίας σε περιοχές μειωμένης τουριστικής περιόδου ως κίνητρα για τη συνέχιση της λειτουργίας των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων εκτός αιχμής.

Στην εποχή των διαρκών κρίσεων, η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι ένας ακόμα προορισμός που, απλά, «πουλά» θάλασσα. Οφείλει να καθιερωθεί ως ο προορισμός που εγγυάται ποιότητα, εμπειρίες, αυθεντικότητα, ασφάλεια και περιβαλλοντική συνείδηση. Μόνον τότε ο τουρίστας του αύριο θα επιλέγει την Ελλάδα όχι επειδή είναι απλώς όμορφη, αλλά επειδή είναι η καλύτερη δυνατή επιλογή.