Με βαθιά συναισθήματα και γεμάτη μνήμη ολοκληρώθηκε το διήμερο αφιέρωμα που διοργάνωσε η Hermoupolis Heritage στις 21 και 22 Ιουνίου, τιμώντας την 201η επέτειο του Ολοκαυτώματος των Ψαρών. Η ιστορική συνοικία των Ψαριανών στην Ερμούπολη ζωντάνεψε μέσα από αφηγήσεις, εικόνες και γεύσεις, σε μια δράση που ένωσε το χθες με το σήμερα με τρόπο βιωματικό και βαθιά ανθρώπινο.

Στο πλαίσιο της δράσης «Μια γνωριμία με τις συνοικίες της Ερμούπολης», οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν βιωματικά τη συνοικία των Ψαριανών, ακολουθώντας τα ίχνη της ιστορίας και του πολιτισμού που άφησαν οι πρόσφυγες από τα Ψαρά στη Σύρο.Το Σάββατο υλοποιήθηκε ο ιστορικός περίπατος στα σοκάκια της συνοικίας, με οδηγό τις αφηγήσεις φίλων της τοπικής κληρονομιάς, και τη γαστρονομία: οι επισκέπτες γνώρισαν εννέα χαρακτηριστικά σημεία, γεύτηκαν αυθεντικές παραδοσιακές ψαριανές νοστιμιές, φορώντας τα ναυτικά καπέλα και κρατώντας τους ειδικά σχεδιασμένους χάρτες. Το ίδιο βράδυ, η συγκίνηση κορυφώθηκεστο Μουσείο Κλωστοϋφαντουργίας Ερμούπολης, όπου παρουσιάστηκαν αυθεντικές φορεσιές των Ψαρών και προβλήθηκε η ταινία «Πυρπολητές της Λευτεριάς», φωτίζοντας τη συμβολή των Ψαριανών στην Επανάσταση του 1821.Την Κυριακή, η δράση μεταφέρθηκε στους ταρσανάδες, θυμίζοντας πως η ναυτοσύνη των Ψαριανών παραμένει ζωντανή και σήμερα, μέσα από τα χέρια των τεχνιτών και το αλμυρό βλέμμα της θάλασσας.

Το χρονικό της διαδρομής

Παλιά πλάστιγγα

Το σημείο συνάντησης ήταν η παλιά πλάστιγγα στο λιμάνι της Ερμούπολης, εκεί όπου κάποτε υπήρξε το πρώτο ναυπηγείο επισκευής μικρών σκαφών. Ο κ. Αχιλλέας Δημητρόπουλος μας έβαλε στο κλίμα του ιστορικού περίπατουστη συνοικία των Ψαριανών, εξηγώντας ότι σε αυτό το σημείοκατέληγε ένα αρχαίο τείχος που ξεκινούσε από τον Άγιο Νικόλαο, του οποίου τα μηδαμινά απομεινάρια ανακαλύψαμε.

Ι.Ν. Κοίμησης της Θεοτόκου

Πρώτος σταθμός, ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, όπου ο π. Κώστας Κοντός όχι μόνο μίλησε για τον ομώνυμο πίνακα του Ελ Γκρέκο, αλλά αποκάλυψε πώς ο πίνακας βρέθηκε στον ναό. Επίσης, εστίασε την προσοχή μας στην αρχιτεκτονική του ναού, τρίκλιτη βασιλική, που είναι ιδιαίτερη και μοναδική: Οι κολώνες και οι θόλοι είναι έτσι τοποθετημένα που δίνουν την εντύπωση ενός αντεστραμμένου καραβιού. Μάθαμε σπάνιες λεπτομέρειες για την κατασκευή του ναού, όπως ότι αξιοποιήθηκαν οι γνώσεις καραβομαραγκών της εποχής.

Ψαριανά

Βγαίνοντας από τον ναό, περιηγηθήκαμε στην ευρύτερη συνοικία, με την καθοδήγηση της ξεναγού κ. Ρένας Ξαγοράρη. Τα Ψαριανά ήταν κάποτε μια συνοικία με ιδιαίτερη μορφολογία, με τις κατηγορίες των οικιών να κινούνται σε κάθε κοινωνική κλίμακα, από τα ευτελή προσφυγικά καταλύματα μέχρι τα μεγαλοπρεπή καπετανόσπιτα. Αναλόγως, κυμαίνονταν και τα επαγγέλματα των Ψαριανών του 19ου αιώνα.

Τέως οικία Φιλίνη

Ο δρόμος μας έβγαλε στην τέως οικία Φιλίνη, μια καθαρά αστική οικεία που άνοιξε τις πόρτες της για το κοινό για πρώτη φορά. Ο νυν ιδιοκτήτης μας μίλησε για την ιστορία του σπιτιού και ανέλυσε τις τοιχογραφίες που βρήκε και συντήρησε. Για να πουληθεί το σπίτι, έπρεπε να ικανοποιηθεί η επιθυμία των ιδιοκτητών να μεταβιβαστεί σε κάποιον που θα το αγαπούσε κι όπως τελικά έγινε.

Τέως οικία Μοναρχίδη

Κατόπιν, συναντήσαμε τον παπα-Κώστα ξανά, αυτή τη φορά στο σπίτι του και τέως οικία Μοναρχίδη. Τον λόγο πήρε και η κ. Κυριακή Οικονομίδη, η οποία έκανε μια ενδελεχή εισαγωγή σχετικά με την ιστορία του κτιρίου, την ενδιαφέρουσα δόμησή του και τους πρώτους ιδιοκτήτες του. Τη σημερινή ζωή του σπιτιού μας περιέγραψε η φιλόξενη παπαδιά, με τις χαρούμενες στιγμές συνύπαρξης της εντεκαμελούς οικογένειάς τους.

Πευκάκια

Στη συνέχεια, ο κ. Αχιλλέας Δημητρόπουλος μας περίμενε στο αλσύλλιο των Πευκακίων, όπου μας καθοδήγησε να ανακαλύψουμε ψήγματα από το αρχαίο τείχος για το οποίο μας είχε κάνει νύξη στην αρχή του περιπάτου. Είναι εντυπωσιακό ότι στοιχεία του πάλαι ποτέ τείχους έγιναν οικοδομικά υλικά για την κατασκευή οικιών, ενώ όσα περισώθηκαν βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ερμούπολης.

Γαστρονομική αναδρομή

Εκεί, τους συμμετέχοντες περίμενε μια γαστρονομική έκπληξη: ο κ. Σταυρακόπουλος, ιδρυτής της Hermoupolis Heritage, είχε οργανώσει γευσιγνωσία τοπικών πιάτων από τα Ψαρά. Κυριολεκτικά από τα Ψαρά, αφού είχε ταξιδέψει στο νησί του Βορειοανατολικού Αιγαίου λίγες μέρες πριν, από όπου έφερε αυθεντικά παραδοσιακά εδέσματα: χειροποίητα «κουφωτά» μακαρόνια, το παραδοσιακό ψαριανό «λευκό» γλυκό του γάμου και μπουρέκια που είχαν ετοιμάσει γυναίκες των Ψαρών ειδικά για την περίσταση. Είχαμε, μάλιστα, την τιμή στο μοίρασμα του κεράσματος να συμβάλει η πρόεδρος του Συλλόγου Μικρασιατών Σύρου κ. Ειρήνη Χαρδάλη.

Οικία Σκαμάγκα

Συνεχίσαμε τον περίπατό μας σε ακόμα μια αστική οικία που άνοιξε τις πόρτες της για την περίσταση, νυν οικία Σκαμάγκα, που χρονολογείται από το 1874. Το εντυπωσιακό με αυτό το σπίτι είναι ότι το ζεύγος Σκαμάγκα το συντηρεί με αγάπη και μεράκι από τότε που το αγόρασε . Η αρχιτεκτονική, οι οροφογραφίες, οι τοιχογραφίες αλλά και ο διάκοσμος έχουν διατηρηθεί σχεδόν στην αρχική τους μορφή, με μια ανάλαφρη και καλόγουστη δόση του σήμερα. Η απίστευτη θέα στο λιμάνι της Ερμούπολης ήταν το επιστέγασμα αυτής της εμπειρίας.

Οδός Κοσμά

Κατηφορίζοντας από τα Πευκάκια προς το κέντρο της Ερμούπολης, σταθήκαμε στην οδό Κοσμά, όπου η προϊστάμενη Πολεοδομίας Σύρου κ. Δέσποινα Βουλγαρίδου μας βοήθησε να διακρίνουμε, ανάμεσα στη σύγχρονη δόμηση, κάποιες προσόψεις αστικών σπιτιών. Ανακαλύψαμε ότι έχουν παραμείνει αρκετές ανέπαφες ή καλοσυντηρημένες, ενώ μας υπέδειξε λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά σε αυτά τα κτίρια και που ένας μέσος άνθρωπος δε μπορεί να γνωρίζει.

Κτίριο Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου

Ο τελευταίος σταθμός του περιπάτου μας ήταν το παλιό ιχθυοπωλείο και το παλιό κρεοπωλείο της παραλιακής. Φτάνοντας στην παραλιακή διαπιστώσαμε, όπως ήταν λογικό, ότι αυτά δεν υπάρχουν πλέον. Ωστόσο, η κ. Μαργαρίτα Χατζησπύρου, αφού μας περιέγραψε την αλλοτινή χρήση και ατμόσφαιρα του σημείου ως εμπορικού κόμβου, μας αποκάλυψε ότι πλέον στη θέση τους βρίσκεται το κεντρικό κτίριο της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.

Την δεύτερη ημέρα η εκκίνηση της περιήγησης ήταν ξανά η παλιά πλάστιγγα. Σε μια προσπάθεια να γνωρίσουμε την ναυπηγική τέχνη επισκεφτήκαμε το καραβομαραγκούδικο του κ. Ξαγοράρη – Τσίμπα, στην συνέχεια μας υποδέχτηκε ο κ. Μανώλης Ζώρζος στο Ναυπηγείο Φουσκής και τέλος ολοκληρώσαμε τον περίπατο στον ξακουστό ταρσανά του Μαυρίκου όπου και προσφέρθηκε ένα εργατικό κολατσιό στους συμμετέχοντες.

 

Τι κάνει ιδιαίτερους τους περίπατους μας

Μαθαίνουμε για την ιστορία άλλων τόπων - όπως τα Ψαρά
Γνωρίζουμε την χωροταξία της περιοχής - που εκτείνεται η συνοικία ψαριανά
Επισκεπτόμαστε ιδιωτικές κατοικίες κ θαυμάζουμε οροφογραφίες, τοιχογραφίες και τον εσωτερικό διάκοσμο
Συμμετέχουν διαφορετικοί αφηγητές κ μαθαίνουμε την ιστορία από διαφορετικές ματιές
Βιώνουμε μια ολοκληρωμένη εμπειρία
Συνδυάζουμε την γαστρονομία του τόπου
Εμπλέκουμε συλλόγους και φορείς με συμμετοχή δράση
Επισκεπτόμαστε αξιοθέατα καθώς και οικίες
Ξετυλίγουμε το νήμα της ιστορίας απο? τα αρχαία χρόνια μέχρι το σήμερα
Αφήνουμε το αποτύπωμά μας στην περιοχή με επεμβάσεις

Η εμπειρία του περιπάτου με επίκεντρο τη συνοικία των Ψαριανών της Σύρου, σχεδιασμένη με πάθος και ζήλο απόβηκε άκρως αποκαλυπτική, βιωματική, ολοκληρωμένη. Το αναμνηστικό που έλαβαν όλοι οι συμμετέχοντες θα τους θυμίζει ότι η Σύρος είναι αυτή που φαίνεται αλλά και αυτή που αποθησαυρίζουμε διαρκώς. Ένα γεωγραφικό σημείο όπου συναντήθηκαν πολλά μέρη της ελληνικής ιστορίας και του αιγαιακού πολιτισμού.

Ευχαριστούμε από καρδιάς…

Το Ίδρυμα Αντώνιος Κομνηνός που με τη χορηγία του μας επέτρεψε να προσφέρουμε αυτή τη δράση δωρεάν για το κοινό.
Τους φορείς-υποστηρικτές για την άψογη συνεργασία: τον Σύλλογο Μικρασιατών Ερμούπολης Σύρου και ειδικά την Πρόεδρο Ειρήνη Χαρδαλή, τον Μορφωτικό και Εξωραϊστικό Σύλλογο Ψαρών «Ο Κωνσταντίνος Κανάρης», το Λύκειο Ελληνίδων Σύρου
Την εταιρεία KiloShopγια τη δωρεά των ναυτικών καπέλων
Το εστιατόριο Amvix
Τους φωτογράφους Δημήτρη Βαμβακούση και Γιάννη Βαβίτσα
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ερμούπολης για την συνεργασία
Όλους τους αφηγητές που αναφέρονται στην περιγραφή της δράσης, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν εθελοντικά και ένθερμα στο κάλεσμα της Hermoupolis Heritage.