Η Ερμούπολη της Σύρου, μια πόλη με νεοκλασικά κτίρια και αρχοντικά πλούσιας αρχιτεκτονικής –η οποία χαρακτηρίζεται στο μεγαλύτερο μέρος της από δυτικά πρότυπα και στοιχεία– κοσμείται από το Δημαρχιακό Μέγαρό της. Η μεγαλοπρέπεια του Δημαρχείου «ξετυλίγεται» σιγά-σιγά από την οδό Ελ. Βενιζέλου, η οποία οδηγεί από το λιμάνι στην κεντρική πλατεία της πόλης, την πλατεία Μιαούλη – άλλοτε πλατεία Όθωνος προς τιμήν του πρώτου βασιλιά της Ελλάδας. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα Δημαρχεία της χώρας και είναι έργο –μάλιστα χαρακτηριστικό δείγμα «γραφής»– του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ.

Αλλαγές.
Μέχρι την τελική διαμόρφωση του κτιρίου έγιναν πολλά σχέδια από τον ίδιο τον Ερνέστο Τσίλερ.

Ο Τσίλερ αποτέλεσε σημαντικό κεφάλαιο της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής, από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα έως τις αρχές του 20ού. Απόφοιτος της Βασιλικής Σχολής της Αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου της Δρέσδης, εργάστηκε στο γραφείο του Δανού αρχιτέκτονα Χάνσεν, ο οποίος είχε αναλάβει την κατασκευή της Ακαδημίας Αθηνών. Το 1861 ήρθε στην Αθήνα, όπου και εγκαταστάθηκε, για να επιβλέψει την εξέλιξη των εργασιών στην Ακαδημία – έργο με το οποίο συνδέθηκε άμεσα το όνομά του. Πολύ γρήγορα εντάχθηκε στην αθηναϊκή κοινωνία και διορίστηκε καθηγητής στο Σχολείο των Τεχνών. Ανάμεσα στα έργα τα οποία του ανατέθηκαν υπάρχουν πολύ σημαντικά κτίρια εντός και εκτός Αθηνών: το Προεδρικό Μέγαρο, τα θερινά ανάκτορα στο Τατόι, το Εθνικό Θέατρο, το Δημοτικό Θέατρο της Πάτρας, το Μουσείο της Ολυμπίας και πλήθος άλλων οικοδομημάτων, όπως ναοί, σχολεία, μνημεία αλλά και ιδιωτικά μέγαρα και κατοικίες.

Οι ενέργειες για την κατασκευή του κτιρίου του Δημαρχείου της Ερμούπολης χρονολογούνται πριν από το 1850. Στα πολεοδομικά σχέδια υπήρχε πρόβλεψη για την ανέγερση ενός μεγάλου συγκροτήματος, το οποίο θα εξυπηρετούσε διάφορες ανάγκες του δήμου και στο οποίο θα συστεγάζονταν διάφορες υπηρεσίες. Ο δήμος αγόρασε το οικόπεδο στην κεντρική πλατεία της πόλης και οι διαδικασίες άρχισαν με την εκπόνηση σχεδίων από πολλούς αρχιτέκτονες, τα οποία όμως ουδέποτε υλοποιήθηκαν. Το θέμα ήρθε ξανά στο προσκήνιο γύρω στο 1871, όταν ο δήμος ανέθεσε τη μελέτη των σχεδίων στον Ερνέστο Τσίλερ.

Το κτίριο κατασκευάστηκε κατά την περίοδο 1876-1891, τα προβλήματα όμως που παρουσιάστηκαν στην πορεία της κατασκευής ανάγκασαν τον αρχιτέκτονα να κάνει αλλαγές στα αρχικά σχέδια –αλλαγές τις οποίες επιμελήθηκε προσωπικά, ώστε να δοθεί στο κτίριο ενιαία μορφή. Οι μετατροπές αφορούσαν το επίπεδο της κεντρικής εισόδου αλλά και την προσθήκη ενός τρίτου ορόφου, όμως δε δημιουργούσαν ουσιαστικές διαφορές στο μέγεθος ή στη γενική διάταξη του οικοδομήματος. Η θεμελίωση του κτίσματος έγινε σε πανηγυρική ατμόσφαιρα και με κάθε επισημότητα τον Ιανουάριο του 1876, παρουσία των διοικητικών, στρατιωτικών και θρησκευτικών αρχών του νησιού, αλλά και του ίδιου του αρχιτέκτονα. Παρά το γεγονός ότι οι εργασίες άρχισαν με εντατικούς ρυθμούς, πολύ γρήγορα εκφράστηκαν αντιρρήσεις και διαφωνίες από τον Τύπο αλλά και τους πολίτες, καθώς οι δαπάνες για την ανέγερση του κτιρίου κρίθηκαν πολύ υψηλές και δυσανάλογες των αναγκών της πόλης την περίοδο εκείνη. Άλλοι ζητούσαν να διακοπεί η κατασκευή, άλλοι να διαφοροποιηθεί και άλλοι να συνεχιστεί με βάση τα σχέδια. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και συνέπεσε με το θάνατο του δημάρχου, Δημήτρη Βαφιαδάκη, ο οποίος υπήρξε θερμός υποστηρικτής του έργου.

Το Δημαρχιακό Μέγαρο είναι τριώροφο στην πρόσοψη και διώροφο στο πίσω μέρος. Το ισόγειο, το οποίο αποτελεί ουσιαστικά το κυρίως κομμάτι του κτιρίου, είναι διαμορφωμένο σε καταστήματα και είναι χτισμένο από μάρμαρο. Η επιβλητική σκάλα του οδηγεί στην είσοδο με την πλούσια μαρμάρινη διασκόσμηση και τον προθάλαμο, απ' όπου ξεκινά μια σκάλα που οδηγεί στο δεύτερο όροφο –το κλιμακοστάσιο στεγάζεται με γυάλινη οροφή– και σε δύο αίθουσες με τοσκανικούς κίονες. Ο πρώτος όροφος είναι τοσκανικού ρυθμού, ο δεύτερος ιωνικού και οι πύργοι (οι οποίοι στα αρχικά σχέδια θα ενώνονταν σε τρίτο όροφο) κορινθιάζοντος ρυθμού. Στον άξονα του κτιρίου, αριστερά και δεξιά, υπάρχουν δύο περιστύλια με διπλή σειρά αιθουσών, οι οποίες έχουν ξύλινα δάπεδα και οροφές με χαμηλά τόξα, ενώ τα δάπεδα των διαδρόμων αλλά και της αυλής καλύπτονται από μωσαϊκά πλακάκια. Οι πόρτες, τα παράθυρα αλλά και τα εσωτερικά παραθυρόφυλλα του Δημαρχείου είναι ξύλινα –για τις ξυλοκατασκευές χρησιμοποιήθηκε ξυλεία Τεργέστης– ενώ για τις σιδηροδοκούς (κατασκευαστική καινοτομία για την εποχή) έγινε ειδική παραγγελία από τη Γερμανία ύστερα από επιμονή του δημάρχου Βαφιαδάκη. Τα πλαίσια των παραθύρων, τα γείσα, οι βάσεις και τα επίκρανα είναι από μάρμαρο, ενώ έχει χρησιμοποιηθεί και πηλός για τα ιωνικά κιονόκρανα και τα κολονάκια του στηθαίου στο δεύτερο όροφο. Στον όροφο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αίθουσα συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου, η οποία αποτελεί ίσως τη μόνη αίθουσα με έντονη διακόσμηση – παρότι στα αρχικά σχέδια του Τσίλερ προβλεπόταν πλούσιος ζωγραφικός διάκοσμος για το σύνολο του κτιρίου. Τον προθάλαμο κοσμούν προσωπογραφίες των δημάρχων της πόλης, φωτογραφίες από εκδηλώσεις του δήμου και η μακέτα ενός καραβόσκαρου, έργο Ερμουπολίτη ναυπηγού. Στην αίθουσα συνεδριάσεων υπάρχουν ελαιογραφίες του βασιλιά Γεωργίου Α' και της βασίλισσας Όλγας, έργα του Έλληνα ζωγράφου Σπυρίδωνα Προσαλέντη. Τα στοιχεία τα οποία δίνουν μνημειακή μορφή στο Δημαρχείο και αποτελούν χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του Τσίλερ είναι ο συνδυασμός μαρμάρινης και πήλινης διακόσμησης, οι πύργοι στα άκρα του κτιρίου καθώς και τα συνεχή παράθυρα στον πρώτο και δεύτερο όροφο.

Το Δημαρχείο της Ερμούπολης, το οποίο σήμερα στεγάζει, εκτός από τις διοικητικές, τεχνικές και οικονομικές υπηρεσίες του δήμου, τα δικαστήρια, το υποθηκοφυλακείο, το δικηγορικό σύλλογο Σύρου, το αρχαιολογικό μουσείο και διάφορους συνδέσμους και συλλόγους, έχει χαρακτηριστεί «έργο τέχνης» με υπουργική απόφαση.

Από τη Γιάννα Καρβώνη για το περιοδικό «House by Life&Style»

Photo: Christina Georgiadou