Η παιδική ηλικία αποτελεί μια κρίσιμη περίοδος ανάπτυξης της όρασης .Υπάρχουν διάφορες αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν μειωμένη όραση . Μυωπία , υπερμετρωπία και αστιγματισμός είναι οι διαθλαστικές ανωμαλίες στα παιδιά που πρέπει να διαγνωσθούν εγκαίρως έτσι ώστε το παιδί να έχει άριστη όραση και στην ενήλικο ζωή του.
Οι διαθλαστικές ανωμαλίες ( μυωπία ,υπερμετρωπία και αστιγματισμός ) είναι διαταραχές του οπτικού συστήματος του οφθαλμού που έχουν σαν αποτέλεσμα την μείωση της οπτικής οξύτητας δηλαδή της ικανότητας του ματιού να διακρίνει με σαφήνεια τις λεπτομέρειες ενός στόχου.
Στη μυωπία ένα παιδί έχει δυσκολία στο να διακρίνει τα μακρινά αντικείμενα ενώ συνήθως βλέπει καλά τα κοντινά . Δεν γίνεται αντιληπτή στη προσχολική ηλικία καθώς σε αυτή την ηλικία τα παιδιά ασχολούνται κυρίως με τα κοντινά αντικείμενα .Εμφανίζεται σε οποιαδήποτε ηλικία και ακολουθεί την ανάπτυξη του σώματος και σταθεροποιείται όταν σταθεροποιηθεί και η σωματική ανάπτυξη δηλαδή περίπου στη ηλικία των 21 ετών.
Καταλαβαίνουμε ότι ένα παιδί έχει μυωπία όταν α) πηγαίνει πολύ κοντά στη τηλεόραση β) έχει δυσκολία να παρακολουθήσει τις μαθησιακές δραστηριότητες του νηπιαγωγείου και αργότερα του δημοτικού γ) δεν μπορεί να διαβάσει από τον πίνακα και αντιγράψει από αυτόν. δ) μισοκλείνει ή σφίγγει τα μάτια για να μπορέσει να δει μακριά και στ) κράτα πολύ κοντά το βιβλίο.
Στην υπερμετρωπία ένα παιδί έχει δυσκολία να διακρίνει κυρίως τα κοντινά αντικείμενα και αν είναι μεγάλου βαθμού υπερμετρωπία και τα μακρινά . Τα περισσότερα βρέφη γεννιούνται με υπερμετρωπία και μάλιστα μεγάλου βαθμού και με τη πάροδο της ηλικίας αυτή μειώνεται. Τα παιδιά όμως με υψηλή υπερμετρωπία το πιθανότερο είναι να τη διατηρήσουν και αργότερα.
Ένα παιδί με υπερμετρωπία α) κουράζεται εύκολα στη κοντινή εργασία και απεχθάνεται το διάβασμα β) παραπονιέται για κεφαλαλγία , πόνο ή ερεθισμό στα μάτια γ) ανοιγοκλείνει τα βλέφαρα δ) υπάρχει μειωμένη συνεργασία –συγχρονισμού ματιού και χεριού. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις παιδιών με κανένα από τα παραπάνω συμπτώματα και παρόλα αυτά έχουν σημαντική υπερμετρωπία.
Τέλος ο αστιγματισμός οφείλεται σε ανώμαλη καμπυλότητα του κερατοειδή χιτώνα του οφθαλμού. Ο κερατοειδής χιτώνας είναι η μπροστινή διαυγής επιφάνεια του οφθαλμού. Ο αστιγματισμός εμφανίζεται από τη γέννηση και παραμένει σταθερός με μικρές αυξομειώσεις .
Ένα παιδί με αστιγματισμό έχει α) κεφαλαλγία στη μελέτη ή όταν βλέπει τηλεόραση β) μισοκλείνει τα μάτια στο διάβασμα και σκύβει πολύ πάνω από το βιβλίο γ) μερικές φορές παρατηρείται και κάποια κλίση της κεφαλής στο διάβασμα.
Η διάγνωση και η αντιμετώπιση των διαθλαστικών ανωμαλιών στα παιδιά θα πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν νωρίτερα έτσι ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος της αμβλυωπίας και του προσαρμοστικού στραβισμού ή αν αυτά υπάρχουν να αντιμετωπισθούν.
Η αμβλυωπία είναι το ‘’τεμπέλικό μάτι ‘’ και εμφανίζεται στα παιδιά που έχουν σοβαρό διαθλαστικό πρόβλημα ή στραβισμό στον ένα οφθαλμό .Οφείλεται στο γεγονός ότι ο εγκέφαλος αρνείται να λάβει οπτικές πληροφορίες από το μάτι που δεν βλέπει καλά και επομένως το αποκλείει .Η αμβλυωπία μπορεί να αντιμετωπισθεί με χρήση γυαλιών και το κλείσιμο του οφθαλμού που βλέπει καλύτερα.
Ο προσαρμοστικός στραβισμός είναι ένα είδος στραβισμού που εμφανίζεται συνήθως σε υψηλή υπερμετρωπία και αντιμετωπίζεται με τη χρήση γυαλιών.
Όλες η παραπάνω διαθλαστικές ανωμαλίες στα παιδιά διορθώνονται με την χρήση γυαλιών οράσεως .Τα παιδιά χρειάζονται τα γυαλιά οράσεως για διαφορετικούς λόγους από ότι οι ενήλικες και ο ποιο σημαντικός λόγος είναι η ανάπτυξη της διόφθαλμης όρασης . Διόφθαλμη όραση είναι η ίδια οπτική οξύτητα και στα δύο μάτια και τρισδιάστατη στερεοσκοπική όραση. Η ανάπτυξη της διόφθαλμης όρασης λαμβάνει χώρα μέχρι την ηλικία των 10 ετών.
Έτσι λοιπόν αν ένα παιδί έχει σημαντική διαθλαστική ανωμαλία που δεν αντιμετωπίζεται είτε γιατί δεν έχει διαγνωσθεί είτε γιατί δεν φορά τα γυαλιά όσο πρέπει ,τότε το πιο πιθανό είναι η όραση του να παραμένει χαμηλή και μετά τη ηλικία των 10 ετών.
Είναι επομένως σημαντικό τα παιδιά με χαμηλή οπτική οξύτητα λόγω σημαντικού διαθλαστικού προβλήματος , στραβισμού ή αμβλυωπίας να φορούν τα γυαλιά τους σύμφωνα με τις οδηγίες του οφθαλμιάτρου . Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να ενθαρρύνουν τα παιδιά να φορούν τα γυαλιά για να βλέπουν σωστά. Πολλές φορές παρατηρείται το φαινόμενο οι γονείς να δυσπιστούν ως προς τη χρήση των γυαλιών οράσεως από τα παιδιά τους καθώς πιστεύουν πως τους κάνουν κακό. Είναι επομένως σημαντικό να γνωρίζουν ότι α) φορώντας τα σωστά γυαλιά το πρόβλημα δεν επιδεινώνεται και β) φορώντας τα σωστά γυαλιά το μάτι δεν τεμπελιάζει αλλά αντίθετα το βοηθά να μην τεμπελιάσει.
Τα παιδιά με διαθλαστικές ανωμαλίες πρέπει μέχρι την ηλικία των 10 ετών να βλέπουν σωστά έτσι ώστε στο μέλλον να μπορούν να ασχοληθούν με επαγγέλματα που προϋποθέτουν άριστη όραση ή ακόμα και να τους χορηγηθεί επαγγελματικό δίπλωμα οδήγησης .
Ένα παιδί πρέπει να κάνει οφθαλμολογικό έλεγχο α) αν οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί αντιληφθούν κάποιο πρόβλημα οράσεως ή στραβισμού ασχέτως ηλικίας β) μετά τη γέννηση και 6 μηνών γ) στη προσχολική ηλικία ( 3-5 ετών ) .δ) κάθε έτος στ ) αν διαγνωσθεί κάποια διαθλαστική ανωμαλία και θα πρέπει να εξετάζεται σύμφωνα με το πρόγραμμα παρακολούθησης που ακολουθεί ο οφθαλμίατρος.
Ο οφθαλμολογικός έλεγχος στα παιδιά περιλαμβάνει την μέτρηση της οπτικής οξύτητας , μέτρηση σε διαθλασίμετρο ,τη σκιασκοπία , την μελέτη της οφθαλμοκινητικότητας , τη αντίληψη των χρωμάτων , την εξέταση στη σχισμοειδή λυχνία και την βυθοσκόπηση.
Η μέτρηση της οπτική οξύτητας αποτελεί την ένδειξη για το πόσο καθαρά βλέπουμε με κάθε μάτι χωριστά ένα συγκεκριμένο αντικείμενο σε μακρινή απόσταση . Χρησιμοποιούμε διάφορα τεστ ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και τη μετράμε σε δέκατα. Άριστη όραση έχει κάποιος με 10/10 οπτική οξύτητα.
Το διαθλασίμετρο μετρά με ακρίβεια οποιαδήποτε διαθλαστική ανωμαλία.
Η σκιασκοπία είναι μια μέθοδος μέτρησης διαθλαστικής ανωμαλίας στα παιδιά με την χρήση σταγόνων . Η ενστάλλαξη των σταγόνων γίνεται για να καταργηθεί η προσαρμογή που χρησιμοποιούν κατακόρον τα παιδιά για να εξουδετερώσουν τυχόν διαθλαστικό πρόβλημα .Επίσης χρησιμοποιείται σε παιδιά που δεν συνεργάζονται στη μέτρηση οπτικής οξύτητας ή στο διαθλασίμετρο.
Η μελέτη της οφθαλμοκινητικότητας μας δίνει συμπεράσματα για το αν ένα παιδί έχει στραβισμό.
Η μελέτη αντίληψης των χρωμάτων μας αποκαλύπτει τυχόν αχρωματοψία ή δυσχρωματοψία.
Η εξέταση στη σχισμοειδή λυχνία και η βυθοσκόπηση είναι δυο πολύ σημαντικές εξετάσεις καθώς μπορεί να μας αποκαλύψουν άλλα αίτια μειωμένης όρασης στα παιδιά όπως πχ. Καταρράκτης ή κληρονομικές δυστροφίες του βυθού.
Συμπερασματικά μπορούμε να καταλήξουμε στα εξής 1) τα προβλήματα οράσεως στα παιδιά είναι μια σημαντική αιτία αποτυχιών στο σχολείο 2) ιδιαίτερα στα παιδιά σχολική ηλικίας η χρήση των σωστών γυαλιών τα βοηθάει να λειτουργούν σωστά στης μαθησιακές δραστηριότητες . 3) τα περισσότερα παιδιά των μικρών τάξεων που χρειάζονται γυαλιά δεν παραπονιούνται ότι δεν βλέπουν καλά με αποτέλεσμα να μένουν πίσω στο σχολικό πρόγραμμα και να γίνονται εσωστρεφή 4 ) η συστηματική εξέταση της όρασης του παιδιού έχει ανεκτίμητη αξία για αυτό και το μέλλον του.
Χαρίκλεια Χ,Παπαδούλη
Χειρούργος Οφθαλμίατρος
Ιδιώτης Ιατρός .